Dema mirov behsa hesteyên bingehî dike 4 heste derdikevin pêş: Tirs, hêrs, kêf û şin. Mirov dikare cîhê tirsê de xof, cîhê hêrsê de qahr jî binivisîne. An jî cîhên kelîmeyên/peyvên kêf û şînê de hinek peyvên din. Lê gor dîtina min peyvên “tirs, hêrs, kêf û şîn” ji bo tarîfkirina van hesteyên bingehî di cîhda ne. Hemû peyvên din ên hesteyên mirov bilêvdikin di bin van her çar biwêjan/tebîran de dikarin bên rêzkirin.
Hemu însan xwedî van hestana ne û tunebûna wan kêmasîyek/nexaşîyek mezin e. Bi xwe sedemên nexaşîyên psikolojîk jî serûbinîya van hestayan e. Ji bona domandin û manîdarîya jîyanê van hestana ji hal û hereketên mirov re dibin pîvan. Mirov dema di nav cîvakê de jîyana xwe didomîne van hesteyên bingehî ji wan re rêberîyê dikin. Herçiqas gor herkesî sînorên van hestana hinekî curecur bin jî, di nav cîvakê de sînorek vanên belû hene. Gor rewşa xwe mirov van hesteyên xwe nîşan dide.
Tirs û hêrs mirovan ji tehlûkeyan diparêzin. Tirs zêdetir fermana rev û dûrketinê dide. Mirov bi durketin û revê xwe vê rewşê, ango tehlûkeyê diparêze. Li ba hêrsê zêdetir bi tehdîtkirin û lêdanê mirov xwe diparêze.
Biwêjên kêf û şînê zêdetir razîbûn û nerazîbûna mirov nîşand didin. Dema mirov ji rewşekê an jî ji kesekî razî bû ew hestên wî xwe nîşan didin. Gor wan hesteyan mirov dixweze zêdetir ji ba wan kesan an jî rewşan dema xwe derbaz bike, an jî kêmtir.
Dema kefxweşêyê de mirov bi ken e, dilxweşîya wî bi her hal û hereketên wî xwe aşîkar dike. Dema şînê de mirov kelgirî, pozxwin e. Hemû hal û hereketên wî nerazîbûna wî nîşan didin.
Hesen Polat,
Stuttgart, 18.10.12
